به گزارش خبرنگار مهر، در بخشهایی از این مقاله آمده است:
ابوجعفر محمدبن علی‌بن موسی‌بن جعفربن محمدبن علی‌بن الحسین‌بن علی‌بن ابی‌طالب علیهم‌السلام، امام‌نهم از امامان دوازده‌گانه و یکی از چهارده‌معصوم. به دلیل اشتراک کنیه آن‌حضرت با کنیه امام محمدباقر علیه‌السلام، در منابع رجال و حدیث شیعه از وی با کنیه ابوجعفر ثانی یاد شده‌است.
کنیه خاص آن حضرت ابوعلی است. در منابع علاوه بر لقب مشهور جواد القاب فراوان‌دیگری نیز به ایشان‌نسبت‌داده‌شده‌است، از جمله تقی، زکی، مرتضی، قانع، رضی، مختار، متوکل، مرضی، متقی، منتجب، عالم ربانی و هادی. طبق روایتی، امام رضا علیه‌السلام او را صادق، صابر، فاضل، قره‌اعین‌المؤمنین، و غیظ الملحدین‌خوانده‌است. به نوشته نویسنده ناشناخته کتاب القاب‌الرسول و عترته(ص۲۷۲)، امام‌جواد علیه‌السلام در میان مردم به اعجوبه اهل‌البیت، نادره‌الدهر، بدیع‌الزمان، عیسی‌ثانی، و ذوالکرامات نیز شهرت داشته است. نقش انگشتری وی، همچون‌پدرش،«العزه‌للّه» بود، گرچه نقش‌خاتم او را «حسبی‌اللّه حافظی» و «نِعْمَ الْقادِرُ اللّهُ» (ابن‌صباغ، همانجا) نیز ذکر کرده‌اند.نسب. امام جواد تنها فرزند امام رضا علیه‌السلام است. مادر وی امّولد بود که در منابع با نامهای گوناگون از او یاد شده‌است.
ولادت و وفات . به تصریح تمام منابع، زادگاه آن حضرت مدینه و سال تولد وی۱۹۵ بوده است اما درباره روز و ماه ولادت‌اختلاف نظر وجود دارد. قول مشهور و منحصر به فرد، دهم رجب است .
حضرت جواد علیه‌السلام در بغداد به شهادت رسید و بدین‌ترتیب، عمر شریف آن حضرت ۲۵ سال و اندی بوده است. اغلب منابع کهن به صراحت سخنی از شهادت امام‌جواد علیه‌السلام به میان نیاورده‌اند اما در کتاب اثبات الوصیه، منسوب به مسعودی (ص۲۲۷)، در باره مسموم شدن امام به دست همسرش، ام‌فضل، گزارش مفصّلی آمده‌است.
زنان و فرزندان . مأمون پس از ولایتعهدی امام‌رضا علیه‌السلام، دخترش ام‌حبیب را به‌عقد وی و دختر دیگرش، ام‌فضل، را به عقد امام‌جواد علیه‌السلام درآورد. در اینکه ازدواج حضرت با ام‌فضل، پیش یا پس از وفات امام‌رضا بوده، اختلاف هست(رجوع کنید به سبط ابن‌جوزی، ص ۳۲۱). در منابع‌شیعی گزارش مفصّلی وجود دارد که شیخ‌مفید آن را در الارشاد آورده(ج۲، ص ۲۸۱ـ ۲۸۸؛ نیز با اندکی اختلاف رجوع کنید به دلائل‌الامامه، ص۳۹۱ـ۳۹۵؛ مسعودی،۱۴۲۴، ص۲۲۳ـ ۲۲۶؛ ابن‌شعبه، ص۴۵۱ـ۴۵۴) که مؤید ازدواج امام پس از رحلت‌پدر است. بنابر این گزارش، مأمون به دلیل علاقه بسیارش به حضرت‌جواد علیه‌السلام می‌خواست دختر خود، ام‌فضل، را به ازدواج وی در آورد، اما عباسیان که از این امر ناخشنود بودند، به بهانه سن کم امام، مأمون را از این کار منع کردند. مأمون برای اقناع آنان پیشنهاد کرد حضرت را امتحان کنند. در روز امتحان، عباسیان قاضی یحیی‌بن اَکثم را حاضر کردند تا با امام بحث فقهی کند (برای محتوای بحث‌فقهی میان امام‌جواد و یحیی‌بن‌اکثم رجوع کنید به ادامه‌مقاله). مأمون بعد از غلبه امام‌جواد علیه‌السلام بر یحیی‌بن‌اکثم، در همان مجلس دختر خود را به همسری او در آورد و مراسم بسیار باشکوهی برگزار نمود.
شمایل و سیره . در منابع، در باره اوصاف ظاهری امام روایاتی آورده‌اند، اما بیش از همه، بر صفات و رفتارهای اخلاقی ایشان تأکید شده‌است؛ چنان که لقب جواد حاکی از آن است که آن حضرت اهل دهش و بخشش و به سخاوت مشهور بود . ایشان در آغاز هر ماه صدقه می‌داد ، با مردم به نیکی معاشرت و به ایشان سلام می‌کرد. برای رفع گرفتاریهای مردم نزد صاحبان مناصب شفاعت می‌کرد. از خطاها درمی‌گذشت و برای اصحابش دعا می‌فرمود. مردم نیز به او احترام‌می‌گذاشتند و به او علاقه‌مند بودند. امام‌جواد هر روز به مسجدالنبی می‌رفت و به پیامبر اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم سلام می‌کرد و به خانه حضرت فاطمه‌سلام‌اللّه‌علیها می‌رفت و نماز می‌خواند. وی علاقه شدیدی به نماز و دعا و به طور کلی عبادت داشت، از جمله نماز ویژه‌ای به آن حضرت منسوب است.
علاقه وی به دعا و مناجات از حجم زیاد ادعیه‌ای که از او نقل شده هویداست.
امامت . ادله امامت حضرت‌جواد علیه‌السلام، همچون دیگر امامان، نصوص‌عام و نصوص خاصی است که از پیامبر اکرم و امامان علیهم‌السلام بخصوص امام‌رضا در این باب وارد شده‌است. در منابع حدیثی شیعه احادیث و نصوص صریحی از قول امام‌رضا مبنی بر نصب امام‌جواد به عنوان امام پس از خود از طریق کسانی چون‌علی‌بن‌جعفر(عموی امام‌رضا علیه‌السلام)، صفوان‌بن‌یحیی، معمربن‌خالد، حسین‌بن یسار و کسانی دیگر که از اصحاب‌معتبر و معتمد امام‌رضا و امام‌جواد علیهماالسلام بودند نقل شده است.
از آنجا که حضرت‌رضا علیه‌السلام خیلی دیر صاحب فرزند شده بودند، نگرانیهایی در میان شیعیان بروز کرده‌بود و حتی گروه واقفه، این امر را بهانه انکار امامت حضرت‌رضا قرار داده بودند. به همین‌سبب، ایشان پس از ولادت فرزندشان، اعلام کردند که این فرزند حق را از باطل جدا کرد . پس از تولد امام‌جواد علیه‌السلام، حضرت‌رضا علیه‌السلام به شیوه‌های گوناگون از جمله با نشان دادن مُهر امامت وی به یاران خود، و با ذکر اینکه مولودی با برکت‌تر از او زاده‌نشده‌ــ چرا که شبهه‌افکنی جماعت واقفه را بی اثر کرده‌است‌ــ بر امامت وی پس از خود تأکید می‌کردند. امام‌رضا شبهات راجع به خردسال بودن امام‌جواد برای احراز مقام امامت را هم که بیشتر از سوی واقفه مطرح می‌شد با مقایسه وی با حضرت‌عیسی علیه‌السلام رفع می‌کردند و توضیح می‌دادند که خردسالی مانع انتصاب به مقام امامت الاهی نمی‌شود
مقام‌علمی . با اینکه امام‌جواد علیه‌السلام در خردسالی به امامت رسید و مدت امامتش هم‌کوتاه بود، در منابع شیعی و شماری از منابع اهل‌سنّت، بیش از دویست حدیث به آن حضرت منسوب است که نشان از مقام علمی و احاطه وی بر مسائل فقهی، تفسیری، اعتقادی و اخلاقی دارد. شرایط دشوار سیاسی باعث شد که حضرت مدتی امامت خود را پنهان‌کند.از این‌رو، ساده‌ترین راه ارتباط شیعیان با امام، نامه نگاری‌بود . شیعیان در نامه‌هایشان سؤالات خود را، که بیشتر در مسائل فقهی بود، طرح می‌کردند و امام به آنان پاسخ می‌داد. در اغلب موارد نام و نشان کسی که امام به او نامه نوشته، مشخص است. در موسوعه الامام الجواد(ج۲، ص۴۱۶ـ ۵۰۸)، به جز پدر و پسر امام، نام و نشان شصت‌وسه تن از افرادی که حضرت با آنان مکاتبه داشته، از مجموع منابع حدیثی و رجالی گرد آمده است، البته برخی از نامه‌ها در پاسخ به گروهی از شیعیان نگاشته شده است و در مواردی هم نویسنده نامه مشخص نیست(رجوع کنید به موسوعه الامام الجواد، ج۲، ص۵۱۵ ـ ۵۲۱).بنا بر منابع حدیثی، امام‌جواد علیه‌السلام بسیاری از احادیث را از پیامبر یا ائمه پیش از خود روایت کرده‌است.
کتابهای چهارگانه حدیثی شیعه و نیز کتابهای روایی دیگر، متضمن احادیث فقهی بسیاری از حضرت جواد علیه‌السلام‌اند که تنوع موضوعی آنها شایان توجه است. تقریباً در بیش از نیمی از ابواب و موضوعات فقهی (برحسب تقسیمات کتب فقهی) از ایشان حدیث نقل شده است.
همچنین در باره مسائل اعتقادی نظیر توحید، صفات‌خدا، نبوت و امامت احادیثی از امام‌جواد علیه‌السلام روایت شده‌است. پاره‌ای دیگر از احادیثِ منقول از حضرت، احادیث تفسیری است. این احادیث بیشتر صبغه فقهی دارند و گاه متضمن تأویل برخی از آیات‌اند . بخش دیگری از احادیث روایت شده از آن حضرت، متضمن مناظرات و احتجاجات وی در مسائل فقهی و کلامی‌است. امام‌جواد علیه‌السلام از جانب دو گروه به مناظره خوانده‌شد: از سوی برخی شیعیان به دلیل خردسالی‌اش و از سوی مأمون و معتصم، در اصل برای به چالش‌کشیدن مسئله علم‌الاهی ائمه‌علیهم‌السلام، و در ظاهر به سبب علم دوستی و علاقه به امامان در این میان مناظره امام‌جواد علیه السلام با یحیی‌بن اکثم در محضر مأمون، در باب حکم صید در حرم، مشهور است.
به گزارش مهر، دانشنامه جهان اسلام به همت بنیاد دائره المعارف اسلامی تالیف می شود و تا کنون 19 جلد آن منتشر شده است.
ریاست عالی این بنیاد را رهبرمعظم انقلاب بر عهده دارند و دکتر غلامعلی حداد عادل مدیرعامل بنیاد است.
نظر شما